راهبرد عربستان در مذاکره با ایران سیاست الحرباء «آفتابپرست» است/ چرا ریاض به سوی حل اختلاف با تهران گام برداشته است؟
تاریخ انتشار: ۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۸۵۴۳۲۶
بین الملل تابناک: خبرگزاری اسپوتنیک روسیه جمعه شب به نقل از منابع آگاه از برگزاری گفت وگوهای میان ایران و عربستان سعودی در فضایی مثبت در بغداد خبر داد. یک منبع آگاه دیپلماتیک تأکید کرد که دور پنجم گفت وگوهای میان عربستان سعودی و ایران پنجشنبه در بغداد با حضور نمایندهای از سوی دولت عراق برگزار شد.
این منبع با بیان اینکه فضای حاکم بر این مذاکرات مثبت بوده است، گفت که ۲ هیات روی بیشتر موضوعات منطقه و همچنین پرونده روابط دوجانبه و امنیت منطقه خلیج فارس صحبت کردند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
مسئولین عالی عراق و سلطنت عمان نقش موثری در شکلگیری جلسات مشترک میان نمایندگان تهران و ریاض داشتهاند.
مقامات ارشد دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران و رئیس سرویس اطلاعاتی عربستان به عنوان نمایندگان تامالاختیار دو کشور در جلسات شرکت کردهاند.
اگرچه هنوز اخبار رسمی در مورد محتوای آخرین دور گفتوگوها و توافقات احتمالی منتشر نشده اما اطلاعات رسیده حاکی است که فضای مثبت نشست اخیر امیدواریها برای گام نهادن دو کشور در مسیر از سر گیری روابط را افزایش داده است.
با توجه به شکلگیری فضای مفاهمه و گفتوگوهای سازنده میان نمایندگان دو کشور، پیشبینی میشود در آینده نزدیک زمینه برگزاری جلسه مشترک میان وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی فراهم شود.
نکته مهم آنکه برای نخستین بار تصویری از مذاکره کنندگان دو کشور منتشر شده است که در نوع خود جالب توجه بوده و برخی ناظران این را نشان مثبتی برای مذاکرات میان دو کشور می دانند.
در همین رابطه، تابناک در گفتگو با «حسن هانی زاده» کارشناس مسائل جهان عرب به ارزیابی مذاکرات میان ایران و عربستان و مشخصا دور پنجم مذاکرات پرداخته است.
متن کامل گفتگو با حسن هانی زاده را در ادامه می خوانید:
پنجمین دور مذاکرات نمایندگان ایران و عربستان در حالی در بغداد برگزار شد که سیاستهای کلان منطقهای ریاض در رابطه با منطقه و ایران همچنان مبهم است و این امر دستیابی به یک توافق جامع بین دو کشور را با مشکل مواجه میسازد.
این مذاکرات از اردیبهشت ماه سال گذشته با میانجیگری دولت عراق و تحت اشراف دولت مصطفی الکاظمی نخست وزیر این کشور در بغداد آغاز شد و علیرغم وجود شکاف عمیق در دیدگاههای منطقهای و بینالمللی تهران و ریاض با پیشرفتهایی همراه بوده است.
دخالت تخریبی عربستان در مسائل داخلی عراق، سوریه، لبنان، بهره گیری ریاض از ادبیات تهاجمی علیه محور مقاومت، جریانسازی شدید رسانههای سعودی علیه مذهب تشیع، تشویق برخی رژیمهای عربی برای عادیسازی رابطه با رژیم صهیونیستی از سوی عربستان، موضوع هستهای و توان دفاعی ایران و در نهایت جنگ ظالمانه عربستان علیه مردم یمن در مدار بحث نمایندگان دو کشور در بغداد قرار داشت.
اساسا سیاست خارجی عربستان سعودی از 7 دهه گذشته تا کنون بر اساس استراتژی "الحرباء" که ترسیم کننده آن ملک عبدالعزیز آل سعود پادشاه اسبق عربستان بود، استوار است.
الحرباء "آفتابپرست" یک خزنده تهاجمی صحرائی است که هنگام احساس خطر سریعا با محیط پیرامونی خود همرنگ میشود تا در فرصت مناسب به طعمه خود حمله کند. ملک عبدالعزیز آلسعود که از او به عنوان بنیانگذار عربستان نوین نام برده میشود، فرزندان خود را به اتخاذ تاکتیک "الحرباء" در هنگام احساس خطر تشویق میکرد.
عربستان سعودی در طول 4 دهه گذشته بجز در چند دوره کوتاه زمانی، هرگز به صورتی صادقانه و جدی برای برقراری رابطه متوازن و معتدلانه با ایران گام برنداشته و با استفاده از توان مالی و رسانهای خود، جریان سازیهای شدیدی را علیه ایران و همپیمانان ایران انجام داده است.
در سال ۱۹۸۱ یکسال پس از آغاز جنگ تحمیلی صدام علیه جمهوری اسلامی، عربستان سعودی برای هماهنگی سیاستهای ۶ کشور عرب جنوب خلیج فارس، شورای همکاری خلیج فارس را در تقابل با ایران تشکیل داد.
۶ کشور عربی یعنی عربستان، کویت، امارات، قطر، بحرین و پادشاهی عمان در طول ۸ سال جنگ تحمیلی ۱۸۰ میلیارد دلار کمک مالی و لجستیکی در اختیار رژیم صدام قرار دادند.
اما پس از جنگ تحمیلی عراق، جمهوری اسلامی ایران بر اساس مقوله مشهور اسلامی "عفی الله عما سلف" (خداوند قلم عفو بر گذشتهها میکشد) تلاش کرد تا سیاست جدیدی مبتنی بر منافع مشترک با کشورهای حوزه خلیج فارس در پیش بگیرد.
اما به مرور زمان عربستان همچنان سیاست " الحرباء" را در برابر ایران اتخاذ کرد و هرگاه در داخل و یا در خارج با یک خطر جدی مواجه شده، به سمت ایران متمایل میشود.
اوج سیاستهای تهاجمی عربستان علیه ایران در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق امریکا " ۲۰۱۶- ۲۰۲۰ " بود که ریاض تلاش کرد تا ایران را از تاثیرگذاری در معادلات منطقهای و بینالمللی خارج کند.
در طول این مدت عربستان برای کشاندن پای رژیم صهیونیستی به ساحل جنوبی خلیج فارس و استفاده از ظرفیت این رژیم برای تضعیف نفوذ ایران، با دادن مشوقهایی به برخی کشورهای عرب مانند سودان، مغرب، بحرین و امارات این کشورها را به برقراری رابطه با اسرائیل تشویق کرد.
با پیروزی جوبایدن نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده به دلیل نگاه منفی دموکراتهای امریکا نسبت به حاکمیت محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، این کشور به شدت احساس خطر کرد.
پرونده حقوق بشری، پرونده حادثه ۱۱ سپتامبر، جنگ یمن، قتل دردناک جمال خاشقچی روزنامهنگار برجسته سعودی- امریکائی بخشی از اختلافات تیم بایدن با محمد بن سلمان تلقی میشود.
از این رو عربستان از اردیبهشت ماه سال گذشته از کانال دولت عراق سیگنالهایی برای حل اختلافات خود با ایران ارسال کرد و ایران که همواره برای کاهش نفوذ بازیگران خارجی در منطقه دست دوستی خود را به سوی همسایگان خود دراز کرده از مذاکره با عربستان استقبال کرد.
در طول یک سال اخیر ۵ دور مذاکره میان ایران و عربستان در بغداد انجام شد که مهمترین محور این مذاکرات جنگ ظالمانه عربستان علیه یمن بود که اعتقاد ایران این است: این جنگ نتیجهای برای طرفین نخواهد داشت.
عربستان که در طول ۷ سال جنگ علیه مردم مظلوم یمن بیش از ۳۵۰ میلیارد دلار هزینه کرده و متحمل خسارات سنگینی شده بود، به صورتی ناگهانی و یکجانبه اعلام آتشبس کرد که با استقبال ایران مواجه شد.
اکنون برای نخستینبار پس از ۵ دور مذاکره، نمایندگان ایران و عربستان در کنار نخستوزیر عراق عکس یادگاری گرفتند که این نشانه مثبتی از دستیابی طرفین به یک توافق نسبی و حل اختلافات ریشهای بین ریاض و تهران، تلقی میشود.
اما آيا عربستان حقیقتا درصدد حل ریشهای و صادقانه اختلافات خود با جمهوری اسلامی ایران برآمده یا به دلیل احساس خطر از تیم جو بایدن رئیسجمهوری آمریکا بهطور تاکتیکی وارد مذاکره با ایران شده است؟
رسانههای سعودی اخیرا برای نخستینبار در تاریخ این کشور یک فیلم طنز و تمسخرآمیز علیه جو بایدن رئیسجمهوری آمریکا پخش کردند که پخش این فیلم طنز کوتاه از وجود اختلاف جدی بین ریاض و واشنگتن حکایت دارد.
اگرچه گفته میشود پنجمین دور مذاکرات ایران و عربستان در بغداد با پیشرفتهایی همراه بوده اما باید دید که آيا عربستان برای حل مشکلات خود با ایران گامهایی محکم و عملی برخواهد داشت یا همچنان از سیاست "الحرباء" برای گذر از این مرحله دشوار استفاده خواهد کرد؟
طبیعی است که هرچه فشار کاخ سفید بر ریاض بیشتر شود، عربستان برای ایجاد یک حاشیه امن منطقهای به سمت حل اختلافات خود با ایران متمایل میشود.
اما تجربه ثابت کرده که سیاست عربستان تابعی از اراده کاخ سفید است و انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا در چرخش سیاسی مقامات سعودی کاملا موثر است.
منبع: تابناک
کلیدواژه: ماه رمضان میانکاله شب قدر جوشن کبیر دعای روز بیست و یکم رمضان ایران و عربستان مذاکرات صلح عراق حسن هانی زاده دور پنجم مذاکرات ماه رمضان میانکاله شب قدر جوشن کبیر دعای روز بیست و یکم رمضان ایران و عربستان عربستان سعودی جمهوری اسلامی خلیج فارس احساس خطر منطقه ای دو کشور
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۸۵۴۳۲۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
توافق امنیتی جدید عربستان و آمریکا در انتظار چراغ سبز اسرائیل!
به گفته مقامات آمریکایی، عربستان سعودی و ایالات متحده در حال نهایی کردن جزئیات یک توافق مهم برای تقویت تجارت و دفاع دوجانبه هستند، اما اگر عربستان و اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار نکنند، توافقی حاصل نخواهد شد.
به گزارش جماران، سی ان ان در تحلیلی در این باره مینویسد:
یک معاهده دفاعی، ائتلاف امنیتی هفت دههای بین عربستان سعودی و ایالات متحده را مستحکم و آنها را هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیک میکند، زیرا دشمنان ایالات متحده مانند ایران، روسیه و چین به دنبال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه هستند. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، مدتهاست که به دنبال روابط با عربستان سعودی است، زیرا این اقدام میتواند در سراسر جهان اسلام تاثیر خود را بگذارد.
متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت که ایالات متحده در حال مذاکره برای یک قرارداد بزرگ شامل سه جزء است.
مولفه اول شامل بستهای از توافقات بین آمریکا و عربستان سعودی، مولفه دیگر عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل و مولفه سوم تشکیل کشور فلسطین است.
به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این سه با هم مرتبط هستند و هیچ کدام بدون دیگران جلو نمیروند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در یک میزگرد در کنفرانس اقتصادی این هفته در ریاض گفت: برای اینکه عادی سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل محقق شود، باید مسیری برای تشکیل کشور فلسطین و «آرامش در غزه» وجود داشته باشد. به نظر من کاری که عربستان سعودی و ایالات متحده با هم در زمینه توافقات خود انجام داده اند، به طور بالقوه به اتمام نزدیک است، اما برای پیشبرد عادی سازی دو چیز لازم است: آرامش در غزه و مسیری معتبر به سوی یک کشور فلسطینی.
وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد، در حاشیه این مجمع، بلینکن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی (MBS) دیدار کرد تا در مورد این توافق گفتگو کند. کارشناسان، پیمان عربستان و آمریکا را «مجموعهای جامع از تفاهمات» توصیف میکنند که شامل تضمینهای امنیتی، اقتصادی و فناوری برای سعودی و همچنین حمایت از برنامه هستهای غیرنظامی این کشور میشود.
انتظار میرود این توافق عادیسازی از توافقنامه ابراهیم، مجموعهای از معاهدههایی که چهار کشور عربی اسرائیل را در سال ۲۰۲۰ به رسمیت شناختند و تقاضای دیرینه اعراب برای تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی به عنوان پیششرط به رسمیت شناختن اسرائیل را نادیده گرفتند الگوبرداری شود.
محمد بن سلمان پیشتر گفته بود که توافق با اسرائیل «بزرگترین توافق تاریخی از زمان جنگ سرد» خواهد بود. در سال ۲۰۲۱، نتانیاهو این توافق را اینگونه توصیف کرد که اسرائیل را قادر میسازد «دکترین قدیمی و خطرناک سرزمین در ازای صلح را جایگزین کند و صلح را در ازای صلح به ارمغان آورد، بدون اینکه اسرائیل حتی یک سانتیمتر از دست بدهد».
از آن زمان، دولت بایدن عادی سازی اسرائیل و عربستان را در مرکز سیاست خاورمیانهای خود قرار داده است. ایالات متحده و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ به گفتگوها درباره این پیمان ادامه دادند و انتظار میرفت که بلینکن در ۱۰ اکتبر سال گذشته به ریاض برود تا درباره جزئیات آن صحبت کند، این تاریخ درست سه روز قبل از حمله حماس به اسرائیل بود که عملا این توافق را به تاخیر انداخت.
تحلیلگران میگویند که حمله بعدی اسرائیل به غزه که این منطقه را ویران کرده و بیش از ۳۴۰۰۰ فلسطینی را کشته، ممکن است پارامترهای توافق را برای عربستان سعودی تغییر داده باشد. اکنون پذیرش بخشی که خواستار مسیری «غیرقابل بازگشت» به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی است، کلید اصلی بخش عادی سازی توافق گستردهتر خواهد بود.
نتانیاهو بارها چشم انداز تشکیل کشور مستقل فلسطینی را رد کرده و استدلال میکند که این امر به امنیت اسرائیل آسیب میزند و بر ادامه جنگ غزه تا زمانی که حماس از بین برود، مصمم است.
تحلیلگران میگویند که این موانع ممکن است منجر به تلاش عربستان برای بستن توافق دوجانبه بدون جزء عادی سازی توافق شود. اما چنین رویکردی با موانع بزرگی روبرو خواهد شد. سناتور جمهوری خواه لیندسی گراهام در این باره میگوید: توافقی که تعهد نظامی قاطعانه ایالات متحده به امنیت عربستان سعودی را بدون مولفه عادی سازی ایجاد میکند، بعید است از کنگره آمریکا عبور کند.
اگر توافقنامه دفاعی متقابل در قالب یک معاهده مورد مذاکره قرار گیرد، برای الزام آور شدن نیاز به ۶۷ رأی در سنا دارد. گراهام در پاسخ به گزارشهایی مبنی بر تصمیم عربستان سعودی گفت: بدون عادیسازی روابط اسرائیل و عربستان و اطمینان از تامین نیازهای امنیتی اسرائیل در مورد پرونده فلسطین، رای بسیار کمی برای توافق دفاعی متقابل بین ایالات متحده و عربستان سعودی وجود خواهد داشت.
کارشناسان میگویند که شاید بایدن بتواند با الگوبرداری از توافقنامه امنیتی دیگری که سال گذشته با بحرین امضا کرد، کنگره را برای رسیدن به توافق دور بزند. به گفته فراس مکساد، کارشناس ارشد و مدیر توسعه استراتژیک در موسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی، مسیر دیگری وجود دارد که حول توافقنامه یکپارچگی و رفاه امنیت جامع که دولت بایدن در سپتامبر ۲۰۲۳ با بحرین امضاء کرد، الگوبرداری شده است. متن این پیمان صراحتاً بیان میکند که ممکن است از طرفهای دیگر برای پیوستن دعوت شود.
با این حال، هیچ نشانهای مبنی بر اینکه دولت بایدن برای تصویب توافق دوجانبه با عربستان سعودی، کنگره را دور بزند، وجود ندارد. برای عربستان سعودی، توافق دوجانبه با ایالات متحده یک پیروزی بزرگ خواهد بود، که نشان دهنده پایان دورانی است که بایدن به دنبال تضعیف محمد بن سلمان به اتهام دست داشتن در قتل جمال خاشقجی، ستون نویس واشنگتن پست در کنسولگری سعودی در استانبول بود.
برخی کارشناسان معتقدند که این توافق همچنین «سلطه آمریکا را در خاورمیانه برای نسلها تثبیت میکند و چالش رو به رشد چین و روسیه را کمرنگ میکند.» محمد بن سلمان مشتاق تقویت سیستم دفاعی عربستان و تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان به دور از هیدروکربن است، زیرا او یک سیاست اقتصادی بلندپروازانه به نام چشم انداز ۲۰۳۰ را دنبال میکند. پادشاهی سعودی دارای یک برنامه هستهای غیرنظامی نوپا است که ولیعهد مایل به توسعه آن با حمایت ایالات متحده است.
به گفته کارن یانگ، محقق ارشد پژوهشی در مرکز دانشگاه کلمبیا، عربستان سعودی مایل است با ایالات متحده معامله کند و این احتمالاً بهترین زمان در دوران دولت بایدن برای کمک به برخی از مسائل مهم در کنگره نظیر سیاست جهانی انرژی است.
یکی دیگر از نقاط سخت در حمایت ایالات متحده از چنین برنامه ای، مخالفت آمریکا با غنی سازی محلی اورانیوم در داخل خاک کشورها است، غنی سازی یک جزء کلیدی برای تولید انرژی هستهای است که میتواند برای تولید سلاحهای هستهای نیز استفاده شود. عربستان سعودی از نظر ذخایر اورانیوم غنی است و اصرار دارد که بتواند آن را در داخل غنی سازی کند. در صورت تحقق چنین مسئلهای این برای یک کشور عربی برای اولین بار خواهد بود. برای مثال، امارات متحده عربی همسایه، اورانیوم غنی شده را برای نیروگاههای هستهای خود وارد میکند.
روز چهارشنبه، سناتور دموکرات، اد مارکی، رئیس مشترک گروه کاری تسلیحات هستهای و کنترل تسلیحات، از دولت بایدن خواست اطمینان حاصل کند که ریاض از غنیسازی و بازفرآوری مواد هستهای خودداری میکند. او در بخشهایی از سخنان خود به اظهارات قبلی محمد بن سلمان استناد کرد که گفته بود عربستان سعودی در صورت حرکت تهران به سمت سلاح هستهای در این مسیر گام خواهد گذاشت. وی گفت: مسیر صلح خاورمیانه نباید شامل چشم انداز عربستان سعودی مجهز به سلاح هستهای باشد که منافع آمریکا، متحدان و شرکای خود را در سراسر منطقه تضعیف کند.
پیمان عربستان سعودی و آمریکا دو کشور را موظف میکند که برای بازدارندگی و مقابله با هرگونه تجاوز خارجی با یکدیگر همکاری کنند، اما به این تعهد جنبه معاهده رسمی نمیدهد.
زمانی که شرایط سیاسی اجازه دهد، هنوز جایی برای یک توافق امنیتی چندجانبه که در نهایت شامل اسرائیل، بحرین، ایالات متحده و دیگران باشد، وجود خواهد داشت. انتخاب با اسرائیل خواهد بود که چه زمانی آماده پاس دادن توپ به سمت تشکیل کشور مستقل فلسطین باشد.